Tăng huyết áp, bệnh lý tim mạch vẫn là 1 vấn đề sức khỏe cộng đồng để ý trên toàn cầu. Tại Việt Nam, tăng huyết áp gia nâng cao nhanh nhất trong 20 năm qua, tỷ lệ nâng cao huyết áp của người trưởng thành năm 2008 chiếm 25,1%.
Huyết áp bao gồm 2 con số - số trên cao hơn còn gọi là áp suất tâm thu và số dưới thấp hơn còn gọi là áp suất tâm trương. Có 3 loại nâng cao huyết áp: tăng huyết áp tâm thu xảy ra khi số trên tăng và tăng huyết áp hỗn hợp diễn ra lúc cả hai số đều cao. Tăng huyết áp tâm trương diễn ra lúc số dưới cao, nâng cao huyết áp tâm trương được định nghĩa là áp suất tâm trương từ 90mmHg trở lên. Tăng huyết áp tâm trương đơn độc (IDH: Isolated Diastolic Hypertension) cốt yếu được thấy ở những người trẻ tuổi. Ở đa số những người có tăng huyết áp tâm trương đơn độc, không có nguyên do cụ thể nào được xác định, còn được gọi là tăng huyết áp nguyên phát. Ít gặp hơn, nâng cao huyết áp tâm trương đơn độc là thứ phát của 1 rối loạn khác như bệnh lý tuyến giáp, bệnh thận hoặc hội chứng ngưng thở khi ngủ.
Khi huyết áp tâm trương cao, mạch máu sẽ trở thành ít đàn hồi, cứng lại và xơ vữa. Huyết áp tâm trương bình thường thường dao động từ 60 - 80mmHg. Nếu huyết áp tâm trương của bạn là 80 - 89mmHg, cần Quan tâm nhất là vì bạn đã có tiền nâng cao huyết áp. Áp suất tâm trương thường thay đổi trong suốt cả ngày. Bạn nên kiểm tra huyết áp vài lần 1 ngày để có được con số trung bình. Các nhân tố gây ra sự dao động áp lực tâm trương bao gồm: dùng nicotine; mức độ căng thẳng và tập thể dục; tư thế...
Ngay cả lúc không có tiến triển nào khác, nâng cao huyết áp tâm trương đơn độc tự nó làm nâng cao khả năng biến chứng tim mạch nghiêm trọng. Một nghiên cứu đăng trên tạp chí chuyên lĩnh vực nâng cao huyết áp Journal of Hypertension lưu ý rằng, những người to có tăng huyết áp tâm trương đơn độc có nguy cơ biến chứng tim mạch gấp đôi, bao gồm nhồi máu cơ tim, đột quỵ hoặc hoặc tử vong do tim so với những người to có huyết áp bình thường.
Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ của nâng cao huyết áp tâm trương
Tuổi và giới tính: Yếu tố nguy cơ hàng đầu là to tuổi cho cả nam giới và phụ nữ, chi phối tới 90% người bị nâng cao huyết áp. Nam trên 45 tuổi và phụ nữ trên 55 tuổi có nguy cơ mắc bệnh tăng tăng huyết áp cao hơn. Tuy nhiên, nâng cao huyết áp đang ngày càng phát triển thành phổ biến hơn tại thanh thiếu niên. Nam giới thường có nguy cơ cao hơn nữ giới.
Nếu huyết áp tâm trương tăng tới 88-89 là có tiền nâng cao huyết áp.
Chủng tộc và sắc tộc: Người Mỹ gốc Phi có nguy cơ mắc nâng cao huyết áp hơn so với người da trắng và các chủng tộc khác. Khoảng 40% nam giới và phụ nữ người Mỹ gốc Phi bị nâng cao huyết áp. Người Mỹ gốc Phi bị nâng cao huyết áp vào tuổi còn trẻ và làm nâng cao nguy cơ tử vong sớm do suy thận, suy tim, đau tim và đột quỵ.
Lịch sử gia đình: Nếu có cha mẹ mắc bệnh nâng cao huyết áp, bạn cũng có thể có nguy cơ cao mắc bệnh này.
Béo phì: 1/3 bệnh nhân nâng cao huyết áp có thừa cân. Người lớn thừa cân có nguy cơ cao bị tăng huyết áp tâm trương cao gấp đôi so với những người có trọng lượng bình thường. Trẻ em và thanh thiếu niên bị béo phì có nguy cơ bị tăng huyết áp lúc chúng lớn lên.
Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn: Đây là 1 tình trạng mà theo đó nhịp thở dừng lại nhiều lần trong khi ngủ. Hầu hết bệnh nhân tăng huyết áp đều có chứng ngưng thở lúc ngủ. Mối quan hệ giữa hai loại hình bệnh lý này được cho là kết quả của chứng béo phì. Nhưng một số nghiên cứu cũng cho thấy những người mắc chứng ngưng thở lúc ngủ cũng bị nâng cao huyết áp bất kể cân nặng của họ.
Các yếu tố lối sống: Hút thuốc có nguy cơ tăng huyết áp tâm trương. Chế độ ăn kali thấp và ăn nhiều muối có thể làm nâng cao huyết áp tâm trương. Uống nhiều rượu cũng có thể làm tăng huyết áp. Lối sống ít vận động có thể làm cho bạn trở nên thừa cân, cuối cùng dẫn tới bệnh nâng cao huyết áp. Sự căng thẳng, cả tinh thần lẫn thể xác, có thể làm nâng cao huyết áp tạm thời.
Các rối loạn sức khỏe: Nhiều tình trạng sức khỏe liên quan đến nâng cao huyết áp và làm khó kiểm soát nâng cao huyết áp hơn. Bao gồm bệnh thận, đái tháo đường và các khiếu nại nội tiết.
Thuốc men: Nhiều loại thuốc có thể gây ra sự gia tăng huyết áp tạm thời hoặc làm cho tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn. Các thuốc bao gồm: thuốc chống viêm không steroid như: naproxen, aspirin và ibuprofen; corticosteroid tiêm tĩnh mạch hoặc dùng đường uống; thuốc ngừa thai; thuốc giảm đau có chứa pseudoephedrine
Làm thế nào để bộ phận ngừa tăng huyết áp tâm trương?
Thay đổi lối sống: Nếu bị nâng cao huyết áp tâm trương đơn độc hoặc nâng cao huyết áp hỗn hợp, nên thực hiện những đánh tráo lối sống sau đây: không hút thuốc; điều chỉnh chế độ ăn uống lành mạnh - rau tươi, hoa quả, sản phẩm sữa ít chất béo và lượng muối ăn ít; duy trì trọng lượng khỏe mạnh; tập thể dục đều đặn - ít nhất 30 phút hoạt động vừa phải mỗi ngày; giảm uống rượu bia; giữ lượng đường và cholesterol máu ở mức bình thường.
Dùng thuốc: Bác sĩ có thể kê toa các loại thuốc sau đây: thuốc lợi tiểu: giúp thải natri và nước dư thừa trong cơ thể bạn và làm giảm huyết áp. Thuốc lợi tiểu thiazide thường được chọn vì có tác dụng phụ tối thiểu. Thuốc ức chế men chuyển (ACE): làm cho mạch máu giãn ra và giảm huyết áp, do có tác dụng ức chế sự hình thành angiotensin; thuốc ức chế thụ angiotensin II: tác dụng chặn angiotensin, làm cho mạch máu giãn. Thuốc chẹn beta; thuốc chẹn kênh canxi; thuốc ức chế renin.
Tóm lại, bất kể nguyên do gì, nâng cao huyết áp tâm trương đơn độc không nên bỏ qua. Ở nhiều người tăng huyết áp tâm trương đơn độc, cho thấy huyết áp tâm thu cũng sẽ nâng cao lên theo thời gian. Trong nghiên cứu Tim mạch Framingham có quy mô thế giới cho thấy, có 83% những người có nâng cao huyết áp tâm trương đơn độc sẽ phát triển nâng cao huyết áp hỗn hợp trong 10 năm tiếp theo. Các hướng dẫn của Hội Tăng huyết áp Hoa Kỳ và Hội Tăng huyết áp Thế giới được tuyên bố bố trong tạp chí nâng cao huyết áp lâm sàng The Journal of Clinical Hypertension về năm 2014 yêu cầu điều trị cho tất cả các cá nhân có huyết áp tâm trương từ 90mmHg trở lên, bất kể người đó có nâng cao huyết áp tâm trương đơn độc hay tăng huyết áp hỗn hợp. Các chiến lược giảm huyết áp có thể bao gồm giảm cân, thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục, kiểm soát tốt lượng đường, cholesterol trong máu và thuốc men.
TS.BS. Lê Thanh Hải
0 nhận xét:
Đăng nhận xét